(Xem tài liệu [2, tr.204-214])
a) Câu ghép đẳng lập
Là câu ghép có hai vế câu, các vế có quan hệ bình đẳng với nhau. Các
quan hệ từ dùng ở câu ghép đẳng lập thường đứng đầu vế cuối như: và, hoặc,
hay, mà, còn…Ví dụ:
- Mưa to và gió lớn.
- Anh đi hoặc tôi đi.
- Nó không kêu mà tôi cũng không cản nó nữa.
b) Câu ghép chính phụ
Là câu ghép cũng có hai vế câu, nhưng các vế câu có quan hệ phụ
thuộc và được liên kết với nhau bằng các quan hệ từ chính phụ. So với câu
ghép đẳng lập, mối quan hệ giữa các vế trong câu ghép chính phụ thường chặt
chẽ hơn.
Các quan hệ từ thường dùng trong câu ghép chính phụ: vì, bởi vì, do,
tại, bởi ... cho nên, mà ...(chỉ quan hệ nhân – quả), nếu, hễ, miễn, giả sử ...
47
thì… (chỉ quan hệ điều kiện/ giả thiết – hệ quả), tuy, mặc dù, dù, thà ...
nhưng ...(chỉ quan hệ nhượng bộ - tăng tiến), để ... thì ..., nhằm, để cho,…(chỉ
mục đích - sự kiện).
Ví dụ: - Vì trời mưa nên tôi không đi chơi.
- Mặc dù cô ấy đã khuyên nhiều lần nhưng nó không nghe.
- Để Tổ quốc được độc lập, họ đã hi sinh cả tuổi thanh xuân.
c) Câu ghép qua lại
Là câu ghép không chứa các quan hệ từ, giữa hai vế câu tồn tại kiểu
quan hệ hô ứng. Mối quan hệ giữa các vế câu của câu ghép hô ứng rất chặt
chẽ, ta không thể tách mỗi vế thành câu đơn. Tính chất hô ứng của kiểu câu
này thường được hình thức hóa bằng các cặp phó từ, đại từ.
Các cặp phó từ thường gặp trong câu ghép qua lại: có ... mới ...; vừa
(mới) ... đã ...; chưa ... đã ...; chỉ có ... mới; không những ... mà còn ...; càng
... càng ...,
Ví dụ: - Bạn ấy không chỉ thông minh mà bạn ấy còn chăm chỉ.
- Anh càng nói họ càng khó chịu
Các cặp đại từ thường gặp trong câu ghép qua lại là: bao nhiêu…bấy
nhiêu, nào..nấy…, đâu…đó,…
d) Câu ghép chuỗi
Là loại câu ghép có 2 vế câu trở lên. Các vế câu không nối kết với nhau
bằng các từ liên kết (quan hệ từ, phó từ, đại từ). Các vế câu của câu ghép
chuỗi được đánh dấu bằng dấu hai chấm, dấu phẩy. Mối quan hệ giữa các vế
trong câu ghép chuỗi nhìn chung là lỏng lẻo, ta có thể tách mỗi vế thành câu
đơn.
Ví dụ: - Mây tan, mưa tạnh.
- Cái ngày đó cũng phải đến: người ta đi lấy chồng.
- Sáng mưa, chiều cũng mưa
