“Có tin đồn ngài đã nghĩ đến việc ký hòa ước. Cầu thượng đế đừng để
ngài nghĩ đến việc đó. Sau tất cả những hy sinh, sau tất cả những cuộc rút lui
điên rồ như thế lại ký hòa ước nữa ư? Làm thế thì ngài sẽ làm cho cả nước
Nga nổi dậy chống lại ngài và chúng tôi đều sẽ xáu hổ vì đã mang quân
phục. Đã đến nước này, ta phải đánh, một khi mà nước Nga còn có thể chiến
đấu được, và phải chiến đấu đến người cuối cùng”.
“Chỉ nên để một người chỉ huy mà thôi, chứ không nên có hai người. Ông
tổng trưởng thì giỏi nhưng làm tướng thì không những kém mà thậm chí còn
tệ hại. Ấy thì mà vận mệnh của tổ quốc lại giao phó cho ông ta… Thật tôi
bực quá muốn phát điên mất. Xin ngài tha cho tôi đã viết quá liều lĩnh. Rõ
ràng là kẻ đã khuyên ký hòa ước và để cho quan tổng trưởng chỉ huy quân
đội là một kẻ không yêu hoàng đế và muốn cho tất cỉả chúng ta bị tiêu diệt.
Tôi nói thực với ngài: thành lập ngay dân quân đi. Bởi vì ông tổng trưởng
đang đưa vị khách quý của ông ta theo vào thủ đô một cách hết sức tài tình.
Ông sĩ quan hành dinh ngự tiền Voltxoghen làm cho toàn quân ngờ vực rất
nhiều. Người ta nói với ông ấy là người của Napoléon hơn là người của
chúng ta, và chính ông ấy khuyên tổng trưởng trong mọi việc. Về phần tôi,
không những tôi đã tỏ ra lễ độ với ông ta mà tôi còn vâng lời ông ta như một
anh hạ sĩ, mặc dầu cấp bậc tôi cao hơn. Phải làm như vậy tôi cũng thấy khó
chịu nhưng tôi phục tùng vì tình yêu của tôi với hoàng đế, vị ân chủ của
chúng ta. Tôi chỉ than phiền một nỗi là tại sao hoàng đế lại giao đạo quân
vinh quang của chúng ta cho những người như thế chỉ huy. Ngài thử tưởng
tượng mà xem, vì cuộc rút lui này đã mất hơn mười lăm ngàn người chết vì
kiệt sức và bệnh tật trong các nhà thương; trái lại, nếu ta tấn công thì điều đó
không xảy ra rồi. Trời ơi, ngàỉ cho tôi biết tổ quốc của chúng ta, người mẹ
của chúng ta sẽ nói gì khi nghe thấy chúng ta giao phó tổ quốc tốt đẹp và anh
dũng cho một bọn chó má như vậy và làm cho mọi người dân căm phẫn và
hổ thẹn? Tại sao lại sợ mà sợ cái gì kia chứ? Nếu tổng trưởng lưỡng lự, nhút
nhát, hồ đồ, chậm chạp, nếu ông ta đủ mọi khuyết điểm thì đó không phải là
lỗi của tôi. Toàn quân chỉ biết khóc và nguyền rủa ông ta thậm tệ…”.