cuộc sống, ta có thể phân biệt những cách sống mà nội dung chiếm ưu thế
với những cách sống mà hình thức chiếm ưu thế.
Trái với cuộc sống ở thôn quê. Ở thị trấn. Ở các tỉnh, ngay cả ở
Moskva nữa, cuộc sống ở Petersburg, nhất là ở các phòng khách thính, có
thể xếp vào loại thứ hai.
Từ năm 1805, nước ta có hòa hiếu rồi lại xung đột với Bonaparte, chúng
ta có lập ra những hiến pháp rồi lại bỏ đi, nhưng phòng khách của Anna
Pavlovna và phòng khách của Elen y nguyên như cũ: phòng khách của Anna
Pavlovna vẫn hệt như cách đây bảy năm và phòng khách của Elen cũng như
dăm năm trước. Ở nhà Anna Pavlovna, bao giờ người ta cũng sửng sốt khi
nói đến những thành công của Bonaparte và thái độ ân cần của các vị vua ở
châu Âu đối với một âm mưu quỷ quyệt nhằm mục đích duy nhất là làm cho
nhóm triều thần mà Anna Pavlovna là đại biểu phải bực bội lo âu. Trái lại, ở
nhà Elen, người mà bản thân Rumiansev cũng hạ cố tới thăm và cho là một
người đàn bà thông minh lỗi lạc, thì năm 1808 cũng như năm 1812, người ta
bao giờ cũng say sưa nói đến cái dân tộc vĩ đại và con người vĩ đại, người ta
than phiền về việc nước Nga đã đoạn tuyệt với Pháp, và theo ý kiến những
người tụ họp ở nhà Elen thì việc này phải chấm dứt bằng một hòa ước