địch! - Công tước Andrey nói, giọng nói mỉa mai chua chát - Điều đó rất có
căn cứ: không thể nào để cho quân đội phá phách làng xóm và tập quen cái
nghề cướp bóc. Ở Smolensk, ông ta đã nhận định đúng rằng quân Pháp có
thể bao vây chúng ta và có nhiều lực lượng hơn ta. Nhưng ông ta không hiểu
điều này - Công tước Andrey đột nhiên nói to lên giọng lanh lảnh - Ông ta
không thể hiểu rằng đây là lần đầu tiên quân ta chiến đấu trên đất Nga, - rằng
quân đội ta có một tinh thần mà tôi chưa bao giờ thấy, rằng chúng ta trong
hai ngày liền đã đánh lui những đợt tấn công của quân Pháp, và thắng lợi này
đã làm cho sức mạnh của quân ta tăng lên gấp mười ấy thế mà ông ta ra lệnh
rút lui, và tất cả những cố găng và những tổn thất của chúng ta đều trở thành
vô ích. Ông ta không có ý phản bội đâu, ông ta cố hết sức làm cho mọi việc
thật tốt đẹp, việc gì ông ta cũng cân nhắc cẩn thận, nhưng chính vì vậy mà
ông ta không làm được gì. Bây giờ ông ta không làm được gì chính là vì việc
gì ông ta cũng cân nhắc rất kỹ lưỡng và tỉ mỉ, cũng như tất cả người Đức
nào… Tôi biết nói thế nào cho cậu hiểu… Đây này, giả thử ông cụ nhà cậu
có một người đầy tớ người Đức, thì hẳn là một người đầy tớ rất tốt và sẽ làm
thỏa mãn những ý muốn của ông cụ hơn cậu, cậu cứ để cho hắn hầu hạ.
Nhưng nếu ông cụ của cậu ốm gần chết thì cậu sẽ đuổi người đầy tớ ấy đi và
với hai bàn tay vụng về lúng túng của cậu, cậu sẽ săn sóc ông cụ và làm cho
ông cụ an tâm hơn một người lạ dù có khéo léo đến đâu đi nữa. Barclay thì
cũng thế? Khi nước Nga còn khỏe mạnh thì một người ngoại quốc có thể
phục vụ và làm một bộ trưởng giỏi, nhưng hễ nó lâm nguy thì cần phải có
một người trong nhà, một - người của mình. Trong câu lạc bộ của cậu. Họ
cho ông ta là một tên phản bội? Kết quả duy nhất là một ngày kia họ sẽ xấu
hổ về lời phỉ báng sai lầm và họ sẽ bỗng dưng quay ra tôn ông ta lên làm anh
hùng hay thiên tài gì đấy, và như thế lại càng bất công. Ông ta là một người
Đức chính trực và rất cẩn thận.