chúng ta lại bại trận? Tổn thất của quân ta cũng không hơn quân Pháp,
nhưng chúng ta đã tự nhủ từ trước rằng chúng ta sẽ bại trận, và do đó chúng
đã bại trận. Và sở dĩ tự như vậy là vì chúng ta không biết mình chiến đấu để
làm gì, chúng ta chỉ muốn rút khỏi chiến trường càng sớm càng hay. “Bại
trận rồi à? - Thế thì chạy thôi”. Thế là chúng ta bỏ chạy. Giả thử trước khitrời tối chúng ta không nói như vậy thì chưa biết tình hình sẽ ra sao. Còn
ngày mai thì chúng ta sẽ không nói như vày. Cậu bảo trận địa ta ở bên cánh
trái yếu ở bên cánh phải kéo dài - chàng nói tiếp - Tất cả những điều đó đều
nhảm nhí hết. Tuyệt nhiên không phải như thế. Ngày mai sẽ có những gì? Sẽ
có một trăm triệu biến cố khác nhau quyết định trong chớp mắt cho quân ta
hay quân Pháp bỏ chạy, người này hay người kia bị giết. Tất cả những việc
hiện nay đang làm chỉ là những trò chơi mà thôi. Thật ra, những kẻ mà cậu
đi theo để quan sát trận địa không những không giúp đỡ gì vào sự diễn biến
của chiến sự mà chỉ cản trở nó. Họ chỉ nghĩ đến những quyền lợi nhỏ nhặt
của họ.